Στις βορειοανατολικές παρυφές του Δήμου Γορτυνίας, ανάμεσα στους οικισμούς Κοντοβάζαινα και Δεχούνι, σε μια πλαγιά του Αφροδίσιου Όρους και σε υψόμετρο περίπου 1.150 μέτρων, βρίσκεται το αρχαίο ιερό της Ερικύνης Αφροδίτης. Οικοδομημένο σε σημείο με πανοραμική θέα προς τα βουνά της Αρκαδίας, το ιερό διατηρεί σήμερα μόνο τα χαμηλότερα τμήματα των τοίχων του και τα δάπεδά του αποσπασματικά.
Ο αρχαιολογικός χώρος χωρίζεται σε δύο μέρη: το Ανατολικό και το Βορειοδυτικό συγκρότημα. Το πρώτο, γνωστό ως Τριπλούν Οίκημα, περιλαμβάνει τρεις διακριτούς χώρους (οικήματα), που πιστεύεται ότι χρησιμοποιούνταν ως εργαστήρια και κοιτώνες. Το δεύτερο μέρος αποτελείται από ένα περιτειχισμένο Τέμενος, όπου δεσπόζει ένας πυραμιδοειδής πώρινος θησαυρός, καθώς και το λεγόμενο «Τελεστήριο», τον χώρο όπου τελούνταν οι λατρευτικές τελετές προς τιμήν της θεάς Αφροδίτης.
Η ιστορική οικία των Δεληγιανναίων βρίσκεται στο χωριό Λαγκάδια Γορτυνίας, ένα χωριό χτισμένο σε μια απόκρημνη πλαγιά του Μαινάλου, περιτριγυρισμένο από πλούσια βλάστηση, σε υψόμετρο που αγγίζει τα 1.000 μέτρα. Το πετρόχτιστο αρχοντικό, με την αυστηρή και λιτή αρχιτεκτονική του και τους χαρακτηριστικούς ξύλινους κρεμαστούς εξώστες, δεσπόζει στη γραφική Πάνω Γειτονιά του χωριού, μαγνητίζοντας το βλέμμα κάθε επισκέπτη.
Η οικογένεια των Δεληγιανναίων, στην οποία ανήκε το κτίριο, υπήρξε μία από τις ισχυρότερες της Πελοποννήσου κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, από την οποία προήλθαν επιφανείς προεστοί του Μοριά. Ένας από αυτούς, ο Ιωάννης Δεληγιάννης, που από το 1787 κατείχε το αξίωμα του Μοραγιάννη (αρχηγού των προεστών), δολοφονήθηκε βάναυσα στις 12 Φεβρουαρίου 1816 μέσα στον πύργο αυτό, από Οθωμανούς κατόπιν διαταγής του Σουλτάνου.
Η συμβολή της οικογένειας στην Επανάσταση του 1821 υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική, ενώ καθοριστική ήταν και η παρουσία της στη μετέπειτα πολιτική ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, κύριος πολιτικός αντίπαλος του Χαρίλαου Τρικούπη, διετέλεσε πέντε φορές Πρωθυπουργός της χώρας, σφραγίζοντας με την παρουσία του την πολιτική ζωή της Ελλάδας στα τέλη του 19ου αιώνα.
Η τεχνητή λίμνη του Λάδωνα, γνωστή και ως το «μυστικό φιόρδ» της ορεινής Αρκαδίας, αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά τοπία της Πελοποννήσου. Δημιουργήθηκε το 1955 με την κατασκευή φράγματος στη θέση «Πήδημα» από τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ).
Η λίμνη εκτείνεται σε μήκος περίπου 15 χιλιομέτρων και βρίσκεται σε υψόμετρο 420 μέτρων και τροφοδοτείται από τον ποταμό Λάδωνα. Το οφιοειδές σχήμα της, σε συνδυασμό με τις καταπράσινες πλαγιές που την περιβάλλουν, τις δαντελωτές ακτές της με της με τους μικρούς όρμους, συνθέτουν ένα τοπίο μοναδικής φυσικής ομορφιάς. Ταυτόχρονα, η λίμνη αποτελεί σημαντικό βιότοπο για την ορνιθοπανίδα της περιοχής, καθώς εδώ βρίσκουν καταφύγιο πολλά υδρόβια και παρυδάτια είδη, όπως κορμοράνοι, Τσικνάδες, αλκυόνες, καθώς και αρπακτικά πτηνά όπως γερακίνες και φιδαετοί.
Αν έρθετε στη λίμνη το καλοκαίρι θα μπορέσετε να θαυμάσετε το πέτρινο «Γεφύρι της Κυράς», το οποίο κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, μένει κρυμμένο κάτω από την επιφάνεια της λίμνης. Πρόκειται για μια πέτρινη γέφυρα του 13ου αιώνα, η οποία έχει μήκος 56,6 μέτρα. Σήμερα σε κοντινή απόσταση υπάρχει μια σύγχρονη γέφυρα που εξυπηρετεί τις ανάγκες της περιοχής.
Ο επιβλητικός, πετρόχτιστος Πύργος του Πλαπούτα δεσπόζει στον οικισμό της Παλούμπας και αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και δημοφιλή αξιοθέατα της Γορτυνίας.
Η κατασκευή του συγκροτήματος ξεκίνησε γύρω στο 1795, όταν ο θρυλικός οπλαρχηγός Κόλλιας Πλαπούτας, μόλις δεκαοχτώ ετών, έφτασε καταδιωκόμενος στον οικισμό, έχοντας σκοτώσει έναν Τούρκο φοροεισπράκτορα και αναζητώντας καταφύγιο από τις οθωμανικές αρχές. Εκεί έκτισε ένα αρχικό κτίσμα, στο οποίο προστέθηκε αργότερα ένας τριώροφος πύργος, διαμορφώνοντας τη σημερινή μορφή του συγκροτήματος. Το ισόγειο λειτουργούσε ως στέρνα νερού, ενώ οι δύο επάνω όροφοι στεγάζονταν κατοικίες που επικοινωνούσαν με εσωτερική σκάλα.
Ο Πύργος εξελίχθηκε σε σύμβολο αντίστασης και τόπο στρατηγικών ζυμώσεων κατά την προεπαναστατική περίοδο, αλλά και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Σε αυτόν τον χώρο πραγματοποιούνταν σημαντικές συναντήσεις μεταξύ ηγετικών μορφών του Αγώνα, όπως του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και του Δημήτριου Πλαπούτα, γιου του Κόλλια. Ο Δημήτριος διακρίθηκε σε κρίσιμες μάχες, όπως αυτή του Βαλτετσίου και η πολιορκία της Τριπολιτσάς, φτάνοντας στον βαθμό του στρατηγού.
Στην καρδιά της Στεμνίτσας λειτουργεί από το 1976 η φημισμένη Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας, η οποία από το 1980 υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας. Στεγάζεται σε ένα εντυπωσιακό, διώροφο πέτρινο κτίριο του 1926, που αρχικά λειτούργησε ως δημοτικό σχολείο. Σήμερα, η σχολή συνεχίζει τη δράση της ως απογευματινό Δημόσιο ΙΕΚ και ημερήσιο Επαγγελματικό Λύκειο (ΕΠΑΛ), συμβάλλοντας στη διατήρηση και την εξέλιξη της τέχνης του χειροποίητου κοσμήματος.
Το Λαογραφικό Μουσείο Στεμνίτσας βρίσκεται πάνω στον κεντρικό δρόμο, κοντά στις ανατολικές παρυφές του γραφικού χωριού. Πρόκειται για ένα μοναδικό μουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1985 με την ιδιωτική πρωτοβουλία και τις δαπάνες του Ιωάννη και της Ειρήνης Σαββοπούλου, και σήμερα αποτελεί μέλος του Ελληνικού Τμήματος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM).
Οι συλλογές του στεγάζονται σε δύο εντυπωσιακά πέτρινα κτίρια: στην οικία Γεωργίου Χατζή του 18ου αιώνα και σε ένα νεότερο κτίσμα του 1995, το οποίο ανεγέρθηκε με σεβασμό στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική, χάρη στις δωρεές των Ιωάννη και Ειρήνης Σαββοπούλου, Παναγιώτη Αγγελόπουλου και Ιωάννη Μαρτίνου.
Στο μουσείο εκτίθενται διοράματα παραδοσιακών εργαστηρίων και οικιακών χώρων του στεμνιτσιώτικου σπιτιού. Παρουσιάζονται επίσης μεταβυζαντινές εικόνες, έργα μεταλλοτεχνίας, κεραμικής, ξυλογλυπτικής, καθώς και παραδοσιακές φορεσιές, κεντήματα, αλλά και εκκλησιαστικά σκεύη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι φιγούρες θεάτρου σκιών, φιλοτεχνημένες από τον γνωστό καραγκιοζοπαίκτη Λάμπρο Καραδήμα.
Πρόκειται για φρουριακή μονή που βρίσκεται στη βορειοδυτική Γορτυνία, περίπου πέντε χιλιόμετρα βόρεια από το ομώνυμο χωριό, μέσα σε ένα καταπράσινο, ορεινό τοπίο, στις ανατολικές πλαγιές των Αφροδισίων Ορέων. Η ίδρυσή της τοποθετείται στα μέσα του 16ου αιώνα και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά και ιστορικά μνημεία της περιοχής.
Κατά την Επανάσταση του 1821, η μονή διαδραμάτισε καίριο ρόλο, προσφέροντας καταφύγιο σε αγωνιστές, ενώ και κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο φιλοξένησε κλιμάκιο Άγγλων αξιωματικών που διατηρούσε επαφή με το Ελληνικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής.
Στις 31 Δεκεμβρίου 1995, η μονή υπέστη σοβαρές ζημιές από πυρκαγιά, οι οποίες όμως αποκαταστάθηκαν πλήρως με τη συνδρομή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Ο ναός της μονής τιμάται στη μνήμη της Αγίας Παρασκευής και εορτάζει κάθε χρόνο στις 26 Ιουλίου, προσελκύοντας πλήθος προσκυνητών που συρρέουν για να τιμήσουν τη χάρη της.
Η Ιερά Μονή Παναγίας Κλειβωκάς, γνωστή και ως Παναγία Ζωναρίτισσα, βρίσκεται κοντά στα χωριά Κοντοβάζαινα και Δήμητρα, στη Γορτυνία Αρκαδίας. Είναι χτισμένη στην είσοδο μιας σπηλιάς, της οποίας το εσωτερικό παραμένει ανεξερεύνητο λόγω της στενότητας και του μεγάλου βάθους της. Το μικρό καθολικό της Μονής ανεγέρθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα.
Η απομονωμένη και δυσπρόσιτη τοποθεσία της Μονής έχει τροφοδοτήσει πολλούς θρύλους, κυρίως γύρω από την εύρεση της εικόνας της Παναγίας. Σύμφωνα με μια παράδοση, η εικόνα θεωρείται έργο του Αποστόλου Λουκά. Πιθανολογείται ότι μεταφέρθηκε στη σπηλιά από το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων, όπου σήμερα βρίσκεται ο ναός της Αγίας Άννας στην Κάτω Κλειβωκά, για να προστατευθεί κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Η Μονή λειτουργεί μέχρι σήμερα ως γυναικεία και γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση επί ηγουμένης Μακαρίας Καρρά. Εορτάζει κάθε χρόνο την Παρασκευή της Διακαινησίμου, ενώ πρόσφατα καθιερώθηκε και δεύτερη πανήγυρη στις 23 Αυγούστου, στα Εννιάμερα της Παναγίας, προς τιμήν παλαιού τοπικού εθίμου.
Θεωρείται τόπος κατοικίας του θεού Πάνα, ενώ λέγεται ότι σύχναζαν εκεί οι Μαινάδες ή Βάκχες, οι ακόλουθες του θεού Διονύσου. Το σίγουρο είναι ότι το ιερό αυτό βουνό συναρπάζει με τη μοναδική φυσική ομορφιά του με τα επιβλητικά φαράγγια, τα περάσματά και τα πυκνά ελατοδάση του. Η ψηλότερη κορυφή του, η Οστρακίνα, βρίσκεται σε ύψος 1980 μέτρα, ενώ το όρος φιλοξενεί ορισμένα από τα ομορφότερα χωριά της Ελλάδας, που υπήρξαν πηγή έμπνευσης για τον Μίκη Θεοδωράκη. Πλούσιο από σπάνια χλωρίδα και πανίδα καλεί τους επισκέπτες του να το εξερευνήσουν, συνδυάζοντας πλήθος δραστηριοτήτων, από πεζοπορίες σε όμορφα μονοπάτια μέχρι χειμερινά σπορ στο χιονοδρομικό κέντρο της ψηλότερης κορυφής του.
Ο ποταμός Λούσιος σχηματίζει ένα από τα ωραιότερα φαράγγια της Πελοποννήσου. Η γύρω του περιοχή έχει χαρακτηριστεί και προστατεύεται από το Υπουργείο Πολιτισμού ως «περιοχή ενιαίου αρχαιολογικού χώρου». Ο ποταμός όπου σύμφωνα με την παράδοση λούστηκε μετά τη γέννηση του ο Δίας, αποτελεί σήμερα μια δημοφιλής επιλογή για τους περιπατητές και τους φίλους της φύσης. Σκεπασμένο από εκατοντάδες πλατάνια και καρυδιές. Στο φαράγγι του Λουσίου ποταμού υπάρχει πληθώρα θρησκευτικών μνημείων (ναοί, μονές, ασκηταριά, ερημητήρια) και κοσμικών (νερόμυλοι, νεροτριβές, μπαρουτόμυλοι, ταμπακόμυλοι κλπ.). Από τα σημαντικότερα είναι η Παλαιά Μονή της Παναγίας του Φιλοσόφου, η Μονή του Τιμίου Προδρόμου, η Μονή Αιμυαλών, η Παλαιά και Νέα Μονή Ατσιχόλου κλπ.
Είναι ποταμός της Πελοποννήσου και αποτελεί παραπόταμο του Αλφειού, με μήκος περίπου 25 χιλιόμετρα. Με τα ορμητικά του νερά, διασχίζει όλη σχεδόν τη Γορτυνία. Η ονομασία του προέρχεται από την αρχαία ελληνική μυθολογία καθώς σύμφωνα με την παράδοση, στα νερά του, οι Νύμφες Νέδα, Αγνώ και Θεισόα έλουσαν τον νεογέννητο Δία. Στη γύρω περιοχή, ο Λούσιος προσφέρει μια πλούσια χλωρίδα και πανίδα, μοναδικούς γεωλογικούς σχηματισμούς, καταρράκτες και ένα υπέροχο φαράγγι, δημιουργώντας ένα μοναδικό σκηνικό. Κάτω από τις εκβολές του βρίσκεται συγκεντρωμένο πλήθος μοναστηριών, εκκλησιών και ασκηταριών. Αξίζει να αναφερθεί ότι η ύπαρξη του συνέβαλε ιδιαίτερα στην ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής που διασχίζει καθώς οι κάτοικοι των γύρω περιοχών συνειδητοποίησαν από νωρίς τη δύναμη του νερού και την εκμεταλλεύτηκαν καταλλήλως: βυρσοδεψεία, νεροτριβές, αλευρόμυλοι, αποστακτήρια και οι ιδιαίτερα σημαντικοί μπαρουτόμυλοι, συνέβαλαν στο να δημιουργηθεί ένα ιδιαίτερο είδος βιοτεχνίας που στηρίχθηκε αποκλειστικά στην υδροκίνηση.
Ιδιαίτερα εντυπωσιακό και μεγαλοπρεπές, με ύψος 27 μέτρα, δεσπόζει πολύ κοντά στο κεντρικό δρόμο της πόλης όπου συγκεντρώνεται η εμπορική κίνηση, το ρολόι της Δημητσάνας. Πρόκειται για δωρεά Δημητσανιτών της Νέας Υόρκης. Η θεμελίωση του πραγματοποιήθηκε το 1928, ενώ οι εργασίες ξεκίνησαν την επόμενη χρονιά και ολοκληρώθηκαν το 1934. Ο μηχανισμός του περιλαμβάνει τέσσερις δίσκους, όπου είναι γραμμένοι στα λατινικά οι αριθμοί των ωρών και έχουν διάμετρο 2 μέτρα. Είναι κατασκευασμένο από πελεκητή πέτρα και Δολιανίτικο μάρμαρο. Η καμπάνα ζυγίζει 700 κιλά.
Ιδρύθηκε το 1764. Στεγάζεται στη θέση της ονομαστής Σχολής Δημητσάνας όπου σε αυτή οι μαθητές διδάσκονταν αρχαίους συγγραφείς, Φυσικές Επιστήμες, Μαθηματικά, Αστρονομία, Κοσμογραφία, Ποιητική, Ρητορική κ.ά. Στη συλλογή της περιλαμβάνονται χειρόγραφοι κώδικες ποικίλου περιεχομένου, πατερικά κείμενα, λεξικά, ανθολογίες κ.ά. Καθώς και σπάνιες εκδόσεις που περισώθηκαν κατά την Επανάσταση. Στη κρίσιμη στιγμή της Επανάστασης η βιβλιοθήκη θυσίασε μέρος του περιεχομένου της και πρόσφερε χαρτί για να τυλιχτεί το μπαρούτι που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Μετά την Επανάσταση είχαν απομείνει περίπου 500 τίτλοι ενώ αργότερα προστέθηκαν από δωρεές άλλα 2.000 βιβλία. Σήμερα η συλλογή της ανέρχεται σε 35.000 τόμους βιβλίων, παλαιών και νέων. Στη βιβλιοθήκη λειτουργούν επίσης και μουσειακές αίθουσες όπου εκτίθενται πολλά ενθύμια του Αγώνα. Ανάμεσα στα σημαντικότερα συγκαταλέγεται η σέλα και τα ξίφη του Παπαφλέσσα ενώ σε ορειχάλκινη λάρνακα φυλάσσονται τα οστά του Παλαιών Πατρών Γερμανού.
Πρόκειται για παραδοσιακό μονώροφο ή διώροφο κτίσμα το οποίο κατασκευάστηκε για να εξυπηρετεί την εποχιακή κατοίκηση των μικροκαλλιεργητών της περιοχής. Όσοι δούλευαν στα χωράφια ή στα αμπέλια, μετά τη δουλειά, έμεναν σε αυτό. Επίσης, χρησίμευε και σαν βοηθητικός εργαστηριακός χώρος. Εκεί αποθήκευαν τα σταφύλια, τα πατούσαν ή τα βράζανε για να βγει ο μούστος. Τους ληνούς, εκτός από τους μικροκαλλιεργητές, τους χρησιμοποιούσαν και οι κτηνοτρόφοι. Ο ληνός των Κολοκοτρωναίων βρίσκεται λίγα μέτρα πριν το μοναστήρι της Αιμυαλούς, 7,2 χιλιόμετρα περίπου ανατολικά της Ζάτουνας. Την 1η Φεβρουαρίου 1806 βρήκαν σε αυτόν τραγικό θάνατο μια ομάδα κλεφτών με επικεφαλής, τον Γιάννο Κολοκοτρώνη ή Ζορμπά, τον αδερφό του Αρχηγού της Επανάστασης. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, καταδιωκόμενοι από τους Τούρκους βρήκαν καταφύγιο εκεί. Όμως ο καλόγερος που τους βοήθησε να κρυφτούν, φοβούμενος για τις συνέπειες, τους μαρτύρησε.
Πρόκειται για πετρόχτιστο κτίριο στη καρδιά του χωριού όπου διέμενε μαζί με την οικογένειά του κατά τα χρόνια εξορίας του ο Μίκης Θεοδωράκης. Κατοικούσε στον πάνω όροφο καθώς ο κάτω όροφος ήταν μαγαζί. Αποτελούνταν από ένα δωμάτιο, μια κάμαρα για τα παιδιά και μια κουζίνα. Αρχικά η φρούρηση δεν ήταν τόσο αυστηρή. Του επέτρεπαν να κυκλοφορεί όλη μέρα εκτός σπιτιού, πάντοτε με τη συνοδεία δύο φρουρών. Με την άφιξη τεσσάρων Γερμανών δημοσιογράφων όμως που κατάφεραν να τραβήξουν ένα φιλμ του σπιτιού, η φύλαξη έγινε αυστηρότερη: το σπίτι το φυλούσαν με βάρδιες ειδικό κλιμάκιο από 14 συνολικά χωροφύλακες πέρα από τον σταθμό χωροφυλακής που ήταν μόνιμος στην Ζάτουνα. Το βράδυ φωτίζονταν από προβολείς και ο Θεοδωράκης είχε δικαίωμα να βγει από το σπίτι του μόνο δύο φορές. Μόλις εγκαταστάθηκε ο Μίκης με την οικογένεια του στο σπίτι αυτό, ζήτησε να του επιτρέψουν να φέρει βιβλία, κυρίως Γαλλικά από την Αθήνα καθώς και το πιάνο του από το Βραχάτι. Η αίτηση του έγινε δεκτή και μάλιστα όλο το χωριό βοήθησε στη μεταφορά του πιάνου, καθώς αποτελούσε σπάνιο θέαμα για εκείνους μιας και οι περισσότεροι δεν είχαν ξαναδεί πιάνο από τόσο κοντά. Το σπίτι όπου διέμενε ο Μίκης πλέον κατοικείται ανά διαστήματα από την κόρη του ιδιοκτήτη, που του το είχε παραχωρήσει τότε και είναι το πιο πολυφωτογραφημένο σημείο του χωριού.
Πρόκειται για ένα τυπικό αρχοντικό του 1840, χαρακτηριστικό δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής. Το ισόγειο του σπιτιού χρησίμευε ως εργαστήριο υφαντουργίας και πωλητήριο υφασμάτων. Στον υπαίθριο χώρο, στην πίσω αυλή, ήταν το βαφείο, ενώ το μεσοπάτωμα και ο επάνω όροφος αποτελούσε την κατοικία της οικογένειας. Κατά τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, το ισόγειο στην παλαιά οικία χρησίμευε ως αποθήκη νίτρου που προμήθευε τους μπαρουξήδες της Δημητσάνας για την παραγωγή μπαρουτιού. Το ιστορικό κτίριο αποκαταστάθηκε στην αρχική του μορφή και με την επιμέλεια του αρχιτέκτονα Γιάννη Κίζη μετατράπηκε σε ένα πανέμορφο ξενοδοχείο. Χαρακτηριστικά στοιχεία όπως οι λιθόκτιστοι τοίχοι, τα φρουριακά παράθυρα, οι αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες όπως ο θόλος στο ισόγειο, τα ξύλινα μπαλκόνια και οι ξύλινοι όροφοί με τα τοπικά μοτίβα, αναδεικνύουν την μοναδική αρχιτεκτονική της Ορεινής Αρκαδίας.
23,2 χιλιόμετρα νότια από τη Ζάτουνα, κοντά στον οικισμό της Καρύταινας, βρίσκεται ένα από τα πιο αξιόλογα φρούρια της Πελοποννήσου κυρίως λόγω της θέσης του καθώς ήλεγχε τα περάσματα που συνέδεαν την Αρκαδία με τη Μεσσηνία και την Ηλεία. Χτίστηκε στα μέσα του 13ου αιώνα από τον Γάλλο ιππότη Γοδεφρείδο ντε Μπρυγιέρ. Κατά την Ελληνική Επανάσταση, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης επισκεύασε το κάστρο για να χρησιμοποιηθεί ως καταφύγιο για τον άμαχο πληθυσμό αλλά και ως ορμητήριο για τις επιχειρήσεις του κατά του Ιμπραήμ. Έχει τριγωνική σχεδόν κάτοψη και ακολουθεί το ανάγλυφο του εδάφους. Στις γωνίες δημιουργούνται τριγωνικοί ψευδόπυργοι και ένας ημικυκλικός στο μέσο της πλευράς. Σώζεται το μεγάλο κτίριο υποδοχής με την μεγάλη δεξαμενή (κινστέρνα) στο υπόγειο του. Περιμετρικά του τείχους διαμορφώνονται πολλά κύρια και βοηθητικά κτίρια για τον βαρόνο, την οικογένεια του και τη φρουρά του κάστρου, ενώ έξω από το κάστρο υπάρχει ο Ναός της Παναγίας, χτίσμα των αρχών του 19ου αιώνα, γνωστό και ως «οικία του Κολοκοτρώνη».
Έξω από το χωριό Ατσίχολο και 16,7 χιλιόμετρα νότια της Ζάτουνας, βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Γόρτυνας. Σύμφωνα με τον μύθο ιδρύθηκε από τον Γόρτυνο, γιο του Στύμφηλου. Είναι χτισμένη στη δεξιά όχθη του Λούσιου ποταμού όπου σε εκείνο το σημείο λέγεται Γορτύνιος. Υπολείμματα που έχουν ανακαλυφθεί περιλαμβάνουν τμήματα της παλαιάς οχύρωσης, ερείπια κατοικιών και δημοσίων κτιρίων, μαζί με το ιερό του Ασκληπιού και τα λουτρά με τις ιαματικές ιδιότητες που φαίνεται να σχετίζονταν μεταξύ τους. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα λουτρά αυτά διαθέτουν ένα εξαιρετικό σύστημα θέρμανσης το οποίο κρίθηκε από τους ερευνητές ως αρκαδική ευρεσιτεχνία. Δεν είναι γνωστό το πότε ιδρύθηκε, λόγω έλλειψης γραπτών μαρτυριών αλλά και ευρημάτων. Ωστόσο φαίνεται πως κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. η πόλη ήταν εξαιρετικά ζωντανή και δραστήρια με το πεδίο δράσης της να επεκτείνεται στην ευρύτερη περιοχή.
Ανατολικά της Ζάτουνας και σε υψόμετρο 1160 μέτρα πάνω στο Μαίναλο, εντοπίζεται ο οικισμός Ζυγοβιστίου. Στην κεντρική πλατεία του, βρίσκεται ένα μαρμάρινο βιβλίο μεγάλων διαστάσεων με 24 σελίδες. Φιλοτεχνήθηκε από τον Νικόλαο Αρμακόλλα και είναι κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο Θάσου. Το ανοιχτό αυτό βιβλίο περιλαμβάνει τα ονόματα 197 Ζυγοβιστινών οι οποίοι αποτελούσαν τη σωματοφυλακή του μεγάλου εθνικού ήρωα Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Οι Ζυγοβιστινοί ήταν από τους πρώτους που έτρεξαν κοντά στον Κολοκοτρώνη και έδειξαν μεγάλη γενναιότητα στην Επανάσταση του 1821. Εκείνος τους ξεχώρισε για σωματοφύλακες του και τους ονόμασε “Αθάνατο Σώμα”.
Η Αρχαία Τεύθις αναφέρεται για πρώτη φορά από τον μεγάλο αρχαίο περιηγητή Παυσανία στα «Αρκαδικά» του. Μέσα από το έργο του λοιπόν πληροφορούμαστε πως ο Βασιλιάς της ήταν ο Όρνυτος ή Τεύθις και ότι οι κάτοικοι της έλαβαν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο, μαζί με άλλους Αρκάδες. Επιπλέον, μας περιγράφει τους ναούς της Αθηνάς, Αφροδίτης και Άρτεμις που υπήρχαν όταν εκείνος επισκέφτηκε την περιοχή, το 174 μ.Χ. Οι ερευνητές ταύτισαν την Αρχαία Τεύθιδα με τα ερείπια που εντοπίζονται μέσα στον οικισμό της Δημητσάνας. Ειδικότερα έχουν ανασκαφεί διάσπαρτα σε όλη την Δημητσάνα πολλά λείψανα αρχαίων κτιρίων ενώ απομεινάρια από τα ισοδομικά τείχη της αρχαίας ακρόπολης εντοπίζονται στην περιοχή του λόφου πάνω στον οποίο βρίσκονται σήμερα οι συνοικίες του Κάστρου και της Πλάτσας.
9,6 περίπου χιλιόμετρα από την Ζάτουνα, στην κεντρική πλατεία του γραφικού οικισμού Παναγιά, όπου παλαιότερα ονομαζόταν Ζέρζοβα, λειτουργεί ένα θαυμάσιο Λαογραφικό Μουσείο από το 1999. Στεγάζεται σε ένα λιτό πετρόχτιστο κτίριο το οποίο χρησίμευε παλιότερα ως κοινοτικό πλυσταριό του χωριού. Η συλλογή του δίνει μια αντιπροσωπευτική εικόνα στον επισκέπτη, της ζωής ενός ορεινού αρκαδικού χωριού από τον 19ο έως τα μέσα του 20ού αιώνα. Περιλαμβάνει είδη οικιακής χρήσης, ρακοκάζανο, καμίνι σιδερά, κουρείο, εργαλεία, φωτογραφίες, όπλα, σπαθιά που χρησιμοποιήθηκαν κατά την Ελληνική Επανάσταση κ.ά. Μάλιστα ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να αγγίξει τα εκθέματα, όπως και να τα θέσει σε λειτουργία.
Μόλις 6,1 χιλιόμετρα ανατολικά της Ζάτουνας, βρίσκεται το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης. Βασικός του στόχος είναι η ανάδειξη της σημασίας της υδροκίνησης στην παραδοσιακή κοινωνία. Αναδεικνύει τις βασικές προβιομηχανικές τεχνικές που χρησιμοποιούν το νερό για την κατασκευή διαφόρων προϊόντων, συνδέοντάς τις με την ιστορία και την καθημερινή ζωή της τοπικής κοινότητας μέσα στον χρόνο. Στο πρώτο κτίριο στεγάζεται η νεροτριβή και ο αλευρόμυλος. Έξω από τον μύλο υπάρχει ρακοκάζανο που χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή τσίπουρου και την επεξεργασία των σταφυλιών μετά τον τρύγο. Ακριβώς απέναντι, υπάρχει ένα διώροφο κτίριο που στέγαζε την κατοικία του βυρσοδέψη και το βυρσοδεψείο. Το εσωτερικό του εργαστηρίου είναι οργανωμένο σε διαφορετικές ζώνες, αντιπροσωπεύοντας τα διάφορα στάδια επεξεργασίας του δέρματος. Το πλακόστρωτο μονοπάτι οδηγεί σε ένα πλάτωμα, όπου έχει διαμορφωθεί μια φυσική δεξαμενή, και τελικά φτάνει στον μπαρουτόμυλο. Το μπαρούτι αποτελεί σημαντικό στοιχείο της τοπικής κουλτούρας της περιοχής καθώς κατά την διάρκεια της Επανάστασης του 1821, οι κάτοικοι της Δημητσάνας παρείχαν το απαραίτητο μπαρούτι για τον αγώνα.
10,1 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Ζάτουνας βρίσκεται χτισμένη στη ρίζα ενός μεγάλου βράχου, η Μονή Παναγίας Αιμυαλών Ζυγοβιστίου. Ιδρύθηκε το 1608 από τον ιερομόναχο Γρηγόριο Κοντογιάννη και την αδερφή του, που μετοίκησαν από τους Αιμυαλούς της Μεσσηνίας, απ’ όπου πήρε το όνομα της. Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στη Γέννηση της Θεοτόκου. Κοσμείται με ξυλόγλυπτο τέμπλο. Οι τοιχογραφίες που χρονολογούνται το 1608 και θεωρούνται δείγματα της Κρητικής Σχολής, αποδίδονται στους Ναυπλιώτες ζωγράφους, Δημήτριο και Γεώργιο Μόσχο. Αρχικά η μονή ήταν χτισμένη μέσα στο κοίλο της βραχοσκεπής. Αργότερα προστέθηκαν νεότερες κατασκευές. Στα τέλη του 19ου αιώνα η μονή αρχίζει να παρακμάζει και τελικά συνενώθηκε με τη μονή Προδρόμου, μετόχι της οποίας παραμένει μέχρι σήμερα. Η μονή λειτούργησε άλλοτε ως γυναικεία, άλλοτε ως ανδρική. Από το 1995 λειτουργεί ως ανδρική και γιορτάζει τη Γέννηση της Θεοτόκου, στις 8 Σεπτεμβρίου.
Πρόκειται για μοναστήρι με έντονο φρουριακό χαρακτήρα, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Βρίσκεται 10,1 χιλιόμετρα περίπου νοτιοανατολικά της Ζάτουνας, στη δυτική πλευρά του φαραγγιού του Λούσιου ποταμού. Γιορτάζει στις 23 Αυγούστου. Αποτελείται από δύο συγκροτήματα: από την Παλαιά και τη Νέα Μονή Φιλοσόφου, απέχοντας περίπου 400 μέτρα μεταξύ τους.
Η Παλαιά Μονή ιδρύθηκε κατά τον 10ο αιώνα. Ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο από τη Δημητσάνα, τον επονομαζόμενο «φιλόσοφο», από το προσωνύμιο του οποίου πήρε και το όνομα της. Την οριστική της μορφή την απέκτησε σταδιακά με προσθήκες κατά τους επόμενους αιώνες. Το καθολικό είναι μικρός, εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο ναός, σύνθετου τετρακιόνιου τύπου και έχει λιτές όψεις με φτωχή κεραμοπλαστική διακόσμηση. Από τις τοιχογραφίες σώζονται ελάχιστα τμήματα και είναι κρητικής τεχνοτροπίας. Διαθέτει επίσης αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Είναι γνωστή και ως «Κρυφό Σχολείο» γιατί κατά την παράδοση λειτουργούσε εκεί στα χρόνια της Τουρκοκρατίας σχολείο.
Η Νέα Μονή Φιλοσόφου χτίστηκε τον 17ο αιώνα. Αγιογραφήθηκε το 1963 με δαπάνη του Μαυραηδή – Πασά Φαρμάκη από τη Στεμνίτσα. Ένα διάστημα η μονή λειτουργούσε ως σχολή Γορτυνίων κληρικών, αναδεικνύοντας ηγετικές μορφές της εκκλησίας. Μεταξύ 1834 και 1836 η Μονή διαλύθηκε με βάση το βασιλικό διάταγμα της Βαυαρικής Αντιβασιλείας περί διαλύσεως των μονών και με το σκεπτικό ότι είχε κάτω από 6 μοναχούς. Σήμερα λειτουργεί ως ανδρική μονή και μετόχι.
13,4 χιλιόμετρα από τη Ζάτουνα και χτισμένη πάνω σε βραχώδη λόφο βρίσκεται η Μονή της Ζωοδόχου Πηγής ή αλλιώς Χρυσοπηγή, η οποία προσφέρει μια υπέροχη θέα προς το χωριό της Στεμνίτσας. Το καθολικό της είναι σταυροειδής με τρούλο και εκτιμάται ότι χτίστηκε το 1443. Η εξωτερική τοιχοποιία κοσμείται από κεραμοπλαστικά στοιχεία με κυρίαρχα μοτίβα, το σταυρό και τις οδοντωτές ταινίες, στοιχεία που απαντώνται κατά κύριο λόγο στη βυζαντινή αρχιτεκτονική. Άξια προσοχής είναι επίσης και τα οξυκόρυφα παράθυρα της αψίδας του ιερού που ακολουθούν τα δυτικά πρότυπα. Στο εσωτερικό, το ξυλόγλυπτο τέμπλο χρονολογείται από το 1805. Οι τοιχογραφίες ανάγονται τον 17ο αιώνα. Είναι γνωστό ότι σε διώροφο κελί της μονής, που έχει διασωθεί, συνεδρίασε από το Μάιο ως τον Ιούνιο του 1821 η 1η Πελοποννησιακή Γερουσία, η οποία είχε μετεγκατασταθεί εδώ από τη Μονή Καλτεζών.
Χτισμένη στη ρίζα ενός απότομου βράχου, στην ανατολική όχθη του φαραγγιού του ποταμού Λουσίου και σε απόσταση 14,6 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από τη Ζάτουνα, η ιστορική Μονή του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου ή Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου προκαλεί δέος σε αυτόν που θα την επισκεφτεί. Πρόκειται για μια από τις ομορφότερες μονές της Πελοποννήσου καθώς χαρίζει την μαγευτική θέα στην άγρια ομορφιά του φαραγγιού του Λούσιου. Πιθανότατα να ιδρύθηκε κατά τον 11ο-12ο αιώνα. Το Καθολικό της Μονής, που τιμάται στον Τίμιο Πρόδρομο, είναι μονόκλιτη βασιλική και κοσμείται με αξιόλογες αγιογραφίες του 16ου αιώνα. Κατά την Ελληνική Επανάσταση, λόγω της απρόσιτης θέσης της, έπαιξε σημαντικό ρόλο τόσο στην περίθαλψη όσο και στον ανεφοδιασμό των Ελλήνων αγωνιστών και επίσης προσέφερε σημαντικό καταφύγιο στον πληθυσμό από τους διωγμούς των Τούρκων.
Στο ψηλότερο σημείο της Ζάτουνας, συγκεκριμένα στην Εχτίχοβα, την πρώτη κορυφή του Βουφαγίου όρους, βρίσκεται το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Από εκεί, η θέα απλώνεται πανοραμική και ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να απολαύσει από ψηλά τις ομορφιές της ορεινής Αρκαδίας. Η περιπατητική διαδρομή Ζάτουνα – Προφήτης Ηλίας είναι σχετικά εύκολη και σύντομη και μπορεί να εκτελεστεί είτε από μια οικογένεια είτε από μια παρέα με εκτιμώμενη διάρκεια τα 45 λεπτά, καθώς ακολουθεί έναν ήσυχο χωματόδρομο ο οποίος όπως και η κορυφή, προσφέρει εξαιρετική θέα στην γύρω περιοχή.
Ο Μεγαλομάρτυρας και Τροπαιοφόρος Άγιος Γεώργιος είναι ένας από τους πιο τιμώμενους Αγίους σε όλη τη Γορτυνία καθώς σε πάνω από 70 χωριά έχουν χτιστεί ναοί, παρεκκλήσια ή εξωκλήσια προς τιμήν του. Έτσι και στη Ζάτουνα υπάρχει ο ναός του Αγίου Γεωργίου ο οποίος χτίστηκε το 1843. Πρόκειται για σταυροειδή ναό με τρούλο. Διασώζεται το πετρόχτιστο καμπαναριό του (ρολόι). Στο σημείο που βρίσκεται το καμπαναριό βρισκόταν παλιότερα ένα εκκλησάκι προς τιμήν του Αγίου, όμως αυτό καταστράφηκε κατά τα Ορλωφικά.
Η εντυπωσιακή εκκλησία του Ιερού Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή αλλιώς Παναγία Ελοβίτισσα βρίσκεται στην κεντρική πλατεία Κ. Β Τσαγγάρη της Ζάτουνας, κάτω από το πετρόχτιστο Δημοτικό Σχολείο. Επιπλέον, βρίσκεται σε κοντινή απόσταση με το νεκροταφείο το οποίο είναι επικλινές, στοιχείο ιδιαίτερα σπάνιο. Η εκκλησία οικοδομήθηκε το 1853. Για την ανέγερση της, έδωσε χρήματα ο Ζατουνίτης έμπορος Μπέρροιος Παπαπαύλου που εμπορευόταν πρινοκόκι, το κόκκινο εξόγκωμα δηλαδή που βρίσκεται στα φύλλα των πουρναριών. Η εκκλησία κοσμείται με τοιχογραφίες του μεγάλου ζωγράφου Πελεκάση.